[Column] Dè es so! Sinterklaas, wie kent hem niet?

Tekst: Nathalie | Afbeelding: KB nationale bibliotheek  
21 november 2022

Ruim een week geleden zette Sinterklaas voet aan wal op onze Waalkade. Maar wie was die beste goedheiligman nou eigenlijk echt? Sinterklaas, ook wel bekend als Sint-Nicolaas, was aan het begin van de 4e eeuw bisschop van Myra, een plaats in het huidige Turkije. Afkomstig uit een rijke familie was hij bij leven al zeer bekend en geliefd. Hem worden allerlei goede daden, wonderen en spectaculaire reddingen van mensen in nood toegedicht.

Een daarvan betreft het verhaal waarin hij drie arme meisjes van de prostitutie redde door anoniem drie beurzen met geld bij hen naar binnen te werpen. Die huwelijksschatten zorgden ervoor dat de meisjes toch een eerzaam huwelijk konden sluiten. De hedendaagse chocolademunten refereren hier nog aan. Evenals de taaitaaipop, ook wel ‘vrijer’ genoemd, die traditioneel door een jongen aan een ongetrouwd meisje werd gegeven als huwelijksaanzoek (ons bin zunig). Als zij deze dan de volgende dag bij hun ontmoeting achter de kiezen had (en er niet in was gestikt) dan ging zij akkoord. Tijdens het kauwen had zij in ieder geval genoeg tijd om een weloverwogen keuze te maken.

Na zijn dood werd Sint-Nicolaas heilig verklaard door de Grieks-Katholieke Kerk en werd de kerk boven zijn graf omgedoopt tot basiliek. De pelgrimstochten naar Myra vergrootten zijn verdere naamsbekendheid. Zijn huidige rustplaats vond hij in de 11e eeuw in het Italiaanse Bari, waarnaartoe zijn beenderen grotendeels werden gebracht door zeevaarders uit angst voor vernietiging. Uiteindelijk werd speciaal voor zijn overblijfselen een basiliek gebouwd en vanaf toen gingen pelgrims massaal naar Bari om hun heilige te vereren, waardoor hij tevens in Europa ongekend populair werd. Zo ook in Nederland. In Nijmegen zou de Sint-Nicolaaskapel in het Valkhof – het huidige logeeradres van de hulpsint – gebouwd zijn rond 996 ter herinnering aan keizerin Theophanu, overleden in Nijmegen en groot vereerder van de heilige Nicolaas van Myra.

Hoewel Nicolaas in eerste instantie beschermheilige van kinderen was, evolueerde hij later tot boeman en hardhandige pedagoog om vervolgens weer te eindigen in de rol van de sympathieke kindervriend. Ach, ieder mens ontwikkelt zich en groeit in zijn leven, zeker wanneer je daar eeuwen de tijd voor hebt als highlander onder de heiligen.

Desalniettemin een wonderlijke evolutie van persoonlijkheid. Evenals van locatie van herkomst en verblijf: vanuit het Turkse Myra naar het Italiaanse Bari tot aan het uiteindelijke Spanje. Verantwoordelijk voor deze ‘reislust’ was een andere pedagoog, genaamd Jan Schenkman, een Amsterdamse onderwijzer, die rond 1850 het prentboekje ‘Sint Nikolaas en zijn knecht’ uitbracht. Bestaande elementen werden hierin verwerkt als het over daken rijdende paard, de cadeaus of roe via de schoorsteen. Maar ook nieuwe elementen met Sinterklaas als ‘bisschop uit Spanje’ die per stoomboot naar Nederland kwam vergezeld door een page. De afbeeldingen in het boekje zorgden ervoor dat het uiterlijk van Sinterklaas hierna als de waarheid werd aangenomen, net als het uiterlijk van zijn knecht.

Surprise, surprise! Tradities worden geboren en evolueren. Soms helpt een duik in het verleden je dit te realiseren. Ik wens in ieder geval jong en oud alvast een fijne Sinterklaasavond met mensen van wie je houdt. En gelukkig hoeven we niet meer te vrezen voor de roe of de zak, hooguit een scherp gedicht en een leeg pak.

Panta Rhei

Meer columns van Nathalie lezen? Lees hier de voorgaande column.


Dit bericht delen:

Advertenties