[column] LS Excuses

Het is nog niet officieel, maar hoogstwaarschijnlijk zal het kabinet binnenkort officieel excuses aanbieden voor de rol van Nederland in de slavernij. Volgend jaar is het 150 jaar geleden dat de slavernij is afgeschaft. Nederland is daarmee het eerste Europese land dat zover gaat.

Zoals over alles zijn de Nederlanders hierover behoorlijk verdeeld: 55% vindt dit niet noodzakelijk, 31% wel en de rest weet het niet.

Nu leven we in een uitgesproken sorry-cultuur. We trappen allemaal wel eens iemand bewust of onbewust op de teentjes. Als we daarop worden aangesproken roepen we sorry, halen de schouders op en gaan gewoon verder. Dus zo moeilijk is het dan toch niet.

Excuses gaan echter verder. Het is een blijk van oprechte spijtbetuiging. Je bent fout geweest, trekt het je aan, je belooft het nooit meer te doen en 'het weer goed te maken'.

Dat Nederlanders gigantisch veel verdienden aan de slavernij staat buiten kijf. Zo ook dat de tot slaaf gemaakten onder erbarmelijke, mensonwaardige omstandigheden werden afgevoerd, verkocht en uitgebuit. Een inktzwarte bladzijde in onze geschiedenis.

Trouwens niet alleen in de Nederlandse geschiedenis. Het aandeel in de slavernij van Spanje, Portugal en Engeland was vele malen groter.

Waarom hebben zo veel mensen dan zo'n moeite met het aanbieden van excuses. Waarom kunnen Rotterdam, Amsterdam, Utrecht en de Nederlandsche Bank en ABN-AMRO dat wel?

Er zijn meerdere redenen.

Kun je de Nederlanders van nu gezamenlijk nog verantwoordelijk houden voor iets wat onze voorouders op hun geweten hebben? De meeste Nederlanders hadden in de 17e, 18e en 19e eeuw part noch deel aan de slavernij. Kun je nu een heel volk verantwoordelijk maken voor fouten uit verleden, hoe erg ook?

De mega-opbrengsten kwamen terecht bij de aandeelhouders van de West-Indische Compagnie en de Verenigde Oostindische Compagnie die de monopolies in handen hadden voor alle handel met Amerika en Indië.

Moet je daar dan niet voor excuses aankloppen? De banken deden dat wel. Logisch want hun voorlopers handelden de financiële transacties rond de slavernij af. Zij waren er rechtstreeks bij betrokken.

Een simpel 'sorry' aan de nabestaanden van de voormalige tot slaaf gemaakten is niet genoeg. De pijn van toen en de gevolgen voor nu - achterstelling en discriminatie – ondervinden ze nog steeds.

Volgens de nabestaanden zijn officiële excuses pas het begin, maar daarna moet er reparatie plaatsvinden in de vorm van herstelbetalingen. En daar wringt de schoen. De Nederlandse Staat kan excuses maken voor alle ellende die er namens haar en haar voorgangers zoals De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in het verleden veroorzaakt is, maar herstelbetalingen worden gedaan met belastinggeld dat nu door iedereen opgehoest moet worden. Is dat wel eerlijk vragen velen zich af, nog afgezien van de tien miljard euro die dat kosten.

Is dat wel eerlijk, roepen bijvoorbeeld de katholieken en degenen waarvan hun voorouders dat ooit waren. In de tijd dat de slavenhandel speelde, werden zij door de protestantse machthebbers net zo achtergesteld en gediscrimineerd. Zij waren slechts tweederangs `bijwoners`. Het katholieke Brabant en Limburg waren Generaliteitslanden en werden rechtstreeks vanuit het Den Haag bestuurd als wingewesten. Pas onder Franse bezetting kwam daar in 1796 een eind aan.

Brabant en Limburg bleven nog lange tijd erg arm. Ondanks de emancipatie maakten hoogopgeleide katholieke jongens tot ver in de vorige eeuw geen schijn van kans om een hogere functie te krijgen in de bestuurlijke bolwerken van de protestantse `mannenbroeders`. Vrouwen telden sowieso niet mee.

Is dat wel eerlijk, vragen zich de nazaten af van al die simpele zielen die als matrozen, kaaisjouwers, dagloners, plaggenstekers en keuterboertjes die in de tijd van de slavernij ook geen leven hadden. Pas in 1798 werd in Nederland horigheid officieel afgeschaft. Ook een vorm van slavernij waarbij boeren niet van hun grond af mochten en onbetaalde herendiensten voor de adellijke grootgrondbezitters moesten verrichten. De uitbuiting bleef bestaan. Mijn vader kreeg als jungske nog een zweep in zijn gezicht toen hij zijn pet voor meneer de baron niet snel genoeg afzette. Als ik aan zijn verhaal denk voel ik nu nog zijn striemen in mijn gezicht. En da`s pas één generatie geleden.

Is dat wel eerlijk, vragen de kinderen en kleinkinderen zich af van al die arbeiders die Nederland in de vorige eeuw voor een hongerloontje hebben grootgemaakt. De mijnwerkers met stoflongen, de bouwvakkers met kromme ruggen, de steensjouwers in de Ooijse steenfabrieken en de leerkloppers in de Nijmeegse schoenfabrieken. Kijk naar de verpaupering in de onderstad van voor de oorlog en de piepkleine poppenhuisjes in het Willemskwartier en het Waterkwartier daarna. Armoe troef tot ver in de zestiger jaren!

Moeten voor al die mistoestanden ook geen excuses worden gemaakt? Bijvoorbeeld aan nazaat Carolus: een katholiek menneke met turfstekende voorouders uit de Peel, die wegtrokken uit het moeras om in de grote stad Nijmegen het grote geluk te vinden, maar in de stinkende fabrieken van de regen in de drup kwamen.

Zo zijn er miljoenen Nederlanders geweest. Sorry hebben ze nooit gehoord, excuses nooit gekregen, laat staan een schadevergoeding voor het aangedane onrecht.

Dat hoeft van mij ook niet. De pijn van toen neem je nu niet meer weg.

Besteed veel meer aandacht voor alle zwarte bladzijden uit de geschiedenis en trek daaruit de lessen voor het heden en de toekomst. Dan hoeft er minder vaak sorry worden gezegd.

Carolus

Meer lezen van Carolus? Lees hier de voorgaande column.

---

Dit bericht delen: