Rechtswinkel Nijmegen-Oost: ‘Een lange weg naar een nieuw kabinet: toeval of trend?'

Na de verkiezingen is het tijd voor de formatie: dit kan vaak lang duren en gaat vaak gepaard met veel nieuwskoppen over wat er allemaal gebeurt in het formatieproces. Zo is er recent weer een informateur opgestapt, nadat er negatieve privé-berichten van Wijers opdoken. Maar hoe ziet het formatieproces eruit, en duren de formaties ook echt zo lang?

De verkiezingen zijn geweest, de stemmen zijn geteld en dan is het nu tijd voor de formatie van een kabinet. In de afgelopen formatieperiodes is vaak geroepen dat de formatie te lang duurt, terwijl dit vroeger niet zo extreem was. Kortom: het ‘vroeger was alles beter’ sentiment. Maar is dat beeld terecht? Duurt de kabinetsformatie in Nederland écht uitzonderlijk lang vergeleken met andere landen? En als dat zo is, wat zou daar dan de oorzaak van kunnen zijn?

Het huidige formatieproces
Om te beginnen even een korte samenvatting over hoe het formatieproces er nu uit ziet. Nadat de verkiezingen zijn geweest, stelt de grootste partij in de meeste gevallen een verkenner aan. Deze persoon gaat een verkennende fase in en kijkt of er eventuele partijen zijn die met elkaar samen willen werken door in overleg te gaan met alle kamerfracties. De bevindingen van de verkenner (in dit geval Wouter Koolmees (D66)) worden aan de Tweede Kamer voorgelegd die vervolgens een informateur aanstellen. De informateur krijgt een opdracht mee om eventuele samenwerkingen verder uit te werken. Slaagt de informateur hierin, dan wordt een formateur aangesteld en volgt er meestal een kabinet, waarin de formateur tevens de minister-president is. Rob Jetten heeft op dit moment de beste papieren in de hand voor deze functie. Indien de opdracht niet lukt, wordt er een nieuwe informateur aangesteld. Als een verkenner of informateur niet slaagt in zijn opdracht kan een formatie langer duren, omdat de hele procedure vaak weer opnieuw moet worden doorlopen. Zo kwam verkenner Van Strien al onder vuur voordat hij überhaupt begonnen was na verhalen over fraude en is het 'Positie Omtzigt, functie elders' incident alom bekend, waar één foto de hele formatie op zijn kop zette. De destijdse verkenners moesten de opdracht teruggeven en een nieuwe verkenner moest worden aangesteld.

Verandering in het proces
Sinds 2012 is het formatieproces iets veranderd. Voor 2012 vervulde de Koning de verkennende rol en benoemde hij de informateur. Op deze manier had de Koning(in) nog best wel wat invloed op de formatie. Tegenwoordig gaat het anders en wordt de verkenner aangesteld door de grootste partij na de verkiezingen en de informateur door een meerderheid in de Tweede Kamer. Toch zorgde deze wijziging niet per se voor een langere formatie; de formatie van 2012 (zonder de rol van de Koning) duurde namelijk maar 52 dagen.

Zijn de formaties langer gaan duren?
Dat kabinetsformaties lang kunnen duren, is de afgelopen kabinetsformaties wel duidelijk geworden; zo is het record voor de langste kabinetsformatie gezet in 2022 door kabinet Rutte IV en heeft deze formatie een totaalscore van 299 dagen. De kabinetsformatie van 2017 van kabinet Rutte III bestijgt de tweede plaats met een totaal van 225 dagen en de afgelopen formatie van Schoof I heeft 223 dagen geduurd. Hiermee waren de laatste drie formaties tegelijkertijd ook de langstdurende formaties sinds 1946.  De formaties voor 2012 waren in verhouding allemaal redelijk snel en lagen gemiddeld rond de 88 dagen. Dit is aanzienlijk lager dan de gemiddelde formatieduur van de afgelopen drie kabinetten (249 dagen). Maar hoe kan het dat de formaties de afgelopen jaren aanzienlijk langer duren? Is dit puur toeval, of zijn er andere factoren waardoor het de laatste tijd langer duurt en wellicht ook weer langer gaat duren?

Mogelijke oorzaken
Het zal in ieder geval voor een deel liggen aan een complexere politieke situatie, waarbij er tussen partijen grotere spanningen zijn. De toename van kleine partijen in een meer versplinterd politiek speelveld zorgt ervoor dat een kabinet uit meerdere (kleine) partijen bestaat. Verder speelt recent de kwestie dat bepaalde partijen elkaar op voorhand al uitsluiten, waardoor mogelijkheden worden beperkt. Tot slot worden regeerakkoorden, waarin allerlei dingen op voorhand worden vastgelegd voor de regeerperiode, langer en langer.  Al deze factoren zorgen ervoor dat formatiesperiodes langer duren.

Conclusie
Maar is Nederland dan ook een onbetwiste kampioen formeren? Zover is het gelukkig nog niet; één land steekt er met kop en schouders bovenuit en dat is België, zij hebben er maar liefst 541 dagen over gedaan; een absoluut record. Snel kan het ook; Denemarken kwam in 2019 na 18 dagen met een kabinet. Voor Denemarken een record; de langste formatie sinds 1980. Hoe lang de recent gestarte formatieperiode zal gaan duren weet alleen de tijd, maar bijzondere situaties liggen altijd op de loer. Zo kan één foto de boel zo weer omgooien.

---------------------------

Rechtswinkel Nijmegen-Oost is te bezoeken aan de Daalsehof 2, (maandag en woensdag, wijkcentrum Daalsehof in Nijmegen-Oost) en op zaterdag in de Ark van Oost (Cipresstraat 154). De medewerkers ontvangen u graag voor gratis juridisch advies op maat. Omdat elke situatie anders is, spelen persoonlijke omstandigheden een belangrijke rol. De medewerkers van de Rechtswinkel kijken graag met u mee naar uw situatie en mogelijkheden. Heeft u vragen over dit onderwerp of loopt u tegen een ander probleem aan? Wij voorzien u gratis van advies. De Rechtswinkel werkt met vrije inloopspreekuren waardoor u zonder afspraak kunt binnenlopen.

---------------------------
Heeft u zelf een onderwerp dat u graag terugziet in één van onze artikelen? Schroom dan niet om dit te laten weten. Meer lezen over juridische adviezen van rechtswinkel Nijmegen-Oost? Klik hier voor de vorige artikelen. Rechtswinkel Nijmegen-Oost is ook te volgen via Facebook, LinkedIn of Instagram.

Voor een goed beeld van de gang van zaken op ons spreekuur, kunt u ook een videoreportage van Nieuws uit Nijmegen over de Rechtswinkel bekijken:

---

Dit bericht delen: