Rechtswinkel Nijmegen-Oost: ‘Van spandoek tot wetboek’

Het recht om te demonsteren is een belangrijk onderdeel van de democratie. Welke rechten en plichten zijn er precies voor demonstranten en kan de overheid een inbreuk maken op dit recht?

De afgelopen jaren wordt er steeds meer gedemonstreerd in Nederland. Mensen gaan massaal de straat op om hun stem te laten horen over belangrijke maatschappelijke onderwerpen zoals klimaatverandering, politiek, internationale conflicten en mensenrechten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de boerenprotesten of de protesten die plaatsvonden tijdens corona.

Het is daarom van belang dat dit recht gewaarborgd wordt en dat demonstranten hun recht kunnen uitoefenen. Maar betekent dit dat de overheid niet mag ingrijpen tijdens een demonstratie? In dit artikel wordt uitgelegd welke rechten en plichten er zijn voor demonstranten, hoe het recht op demonstreren wordt beschermd en onder welke omstandigheden de overheid dit recht eventueel mag beperken.

Rechten en plichten van demonstranten
Het recht om te demonstreren geeft burgers de gelegenheid om hun mening te uiten, om aandacht te vragen voor belangrijke onderwerpen en om verandering te stimuleren. Het is daarom van belang dat dit recht goed vaststaat in de wet.       

Het recht om te demonstreren is onder andere vastgelegd in artikel 9 van de Grondwet. Dit artikel geeft iedereen het recht om in het openbaar zijn gedachtes en gevoelens kenbaar te maken op maatschappelijk en politiek gebied. Burgers hebben het recht om zich vrij te uiten door middel van demonstraties. In principe hebben is hier vooraf geen toestemming of vergunning voor nodig van de overheid.  Wel geldt er een aanmeldverplichting. De demonstratie moet aangemeld worden door een officiële kennisgeving bij de gemeente. Dit is van belang zodat burgers zo goed mogelijk ondersteunt kunnen worden bij het uitoefenen van hun demonstratierecht. De overheid heeft namelijk de taak om demonstranten te beschermen en ervoor te zorgen dat de demonstratie vreedzaam kan verlopen.  De overheid moet haar best doen om demonstraties mogelijk te maken. Dit kan zij bijvoorbeeld doen door het op tijd afzetten van wegen, het omleiden van verkeer of het inzetten van extra politie om de demonstratie veilig te laten verlopen.

Demonstranten hebben daarnaast wel een aantal plichten. De demonstratie moet vreedzaam zijn.  Demonstratievrijheid geldt namelijk alleen bij vreedzame demonstraties.    Een demonstratie is niet langer vreedzaam als de organisatoren en deelnemers gewelddadige intenties hebben. Demonstranten moeten zich gedragen volgens de wet en ze mogen geen geweld gebruiken, dingen vernielen of anderen hinderen. Als dit wel het geval is valt de demonstratie niet onder de bescherming van het demonstratierecht.  Het gevolg hiervan zou kunnen zijn dat er door de politie wordt ingegrepen of dat er een gebiedsgebod voor de demonstranten komt.

Wanneer mag de overheid het recht op demonstratie beperken?
De overheid kan het recht op demonstratie beperken en/of verbieden onder bepaalde omstandigheden.  Dit mag echter alleen onder strikte voorwaarden: de overheid mag ingrijpen ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. Dit betekent dat de overheid het recht mag beperken ter bescherming van de gezondheid en vrijheden van anderen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij dreiging van geweld, vernielingen of ernstige verstoringen. Hier is ook sprake van indien de veiligheid van anderen in gevaar wordt gebracht. In zo’n geval kan de overheid de demonstratie beëindigen. Een beperking moet wel noodzakelijk zijn. De overheid mag niet zomaar demonstraties verbieden of beperken. Er moet altijd een goede reden zijn.

Conclusie
Het recht om te demonstreren is een fundamenteel recht in onze democratie. Burgers hebben het recht om hun mening te uiten. Dit recht geldt alleen wanneer de demonstratie op een vreedzame manier gebeurt. Demonstranten moeten zich houden aan de regels en rekening houden met anderen en de openbare orde. De overheid mag het recht op demonstratie beperken, maar alleen onder strikte voorwaarden. Alleen als het noodzakelijk is om de openbare orde en veiligheid te waarborgen.

---------------------------

Rechtswinkel Nijmegen-Oost is te bezoeken aan de Daalsehof 2, (maandag en woensdag, wijkcentrum Daalsehof in Nijmegen-Oost) en op zaterdag in de Ark van Oost (Cipresstraat 154). De medewerkers ontvangen u graag voor gratis juridisch advies op maat. Omdat elke situatie anders is, spelen persoonlijke omstandigheden een belangrijke rol. De medewerkers van de Rechtswinkel kijken graag met u mee naar uw situatie en mogelijkheden. Heeft u vragen over dit onderwerp of loopt u tegen een ander probleem aan? Wij voorzien u gratis van advies. De Rechtswinkel werkt met vrije inloopspreekuren waardoor u zonder afspraak kunt binnenlopen.

---------------------------
Heeft u zelf een onderwerp dat u graag terugziet in één van onze artikelen? Schroom dan niet om dit te laten weten. Meer lezen over juridische adviezen van rechtswinkel Nijmegen-Oost? Klik hier voor de vorige artikelen. Rechtswinkel Nijmegen-Oost is ook te volgen via Facebook, LinkedIn of Instagram.

Voor een goed beeld van de gang van zaken op ons spreekuur, kunt u ook een videoreportage van Nieuws uit Nijmegen over onze Rechtswinkel bekijken:

---

Dit bericht delen: