Rechtswinkel Nijmegen-Oost: 'Help, mijn scriptie is een robot! De gevaren van AI en plagiaat'

Lisa, een derdejaars rechtenstudent, moet volgende week haar scriptie inleveren. In combinatie met de stress voor de tentamens besluit ze om het zichzelf wat makkelijker te maken door ChatGPT te gebruiken. Binnen een paar minuten heeft ze haar eerste opzet staan. Dat gaat lekker snel, toch?! Maar dan begint Lisa te twijfelen… mag dit eigenlijk wel? Of krijgt ze straks problemen met de examencommissie vanwege plagiaat?

De opkomst van hulpprogramma’s, zoals Chat GPT, stond de afgelopen tijd sterk in de belangstelling. Wij voeren allerlei ‘prompts’ (opdrachten) in en in reactie daarop levert de robot een bepaald resultaat, de ‘output’. Hierop rusten mogelijk auteursrechten van rechthebbenden. De output wordt tegenwoordig vaak gebruikt door studenten in opdrachten, essays en scripties. Maar wat zijn de risico’s bij het gebruik van AI en rust er op een werk, mede door AI geschreven, een auteursrecht?

Kan AI-output een auteursrechtelijke inbreuk opleveren?
Bij gebruik van AI kan iemand, bewust of onbewust, inbreuk maken op auteursrechten, doordat de output op bestaand werk gebaseerd kan zijn. Auteursrecht erkent, beloont en stimuleert het creëren van nieuwe en originele werken. Het geeft makers het recht zich te verzetten tegen reproductie, bewerking of publicatie van hun eigen werk, zoals tegen het een-op-een kopiëren (plagiaat). Auteursrecht rust onder andere op ‘werken van letterkunde, wetenschap of kunst’. Als je bijvoorbeeld een scriptie schrijft ben jij de maker van dat werk en heb je het auteursrecht daarop. Het is vereist dat er creatieve keuzes zijn gemaakt en het werk een persoonlijke stempel van de maker draagt. Dit roept de vraag op wat er gebeurt als niet een mens, maar AI een dergelijke creatie maakt. In dat geval valt de uiteindelijke output misschien niet onder het auteursrecht.

Ieder resultaat van AI kan elementen bevatten die ontleend zijn aan een bestaand werk, omdat dit als data ingevoerd wordt in de robot en deze hiervan ‘leert’. Naarmate AI verder wordt ontwikkeld, combineert deze informatie op een steeds complexere wijze. Het wordt dan moeilijk om te bewijzen uit welk auteursrechtelijk beschermd werk AI elementen overneemt. Dit maakt dat de AI-output minder snel als inbreuk op een bestaand werk zal worden gekwalificeerd. Daarnaast zorgt het combineren van bronnen ervoor dat er minder snel plagiaat gepleegd wordt, omdat er geen sprake is van letterlijke overnames. Er wordt als het ware een eigen, originele tekst gemaakt, waar mogelijk wel een auteursrecht in het leven wordt geroepen.

Is AI-output auteursrechtelijk beschermd?
Voor het schrijven van een scriptie is het goed denkbaar dat je verschillende prompts in een AI-tool invoert, er delen van gebruikt en daar vervolgens kleine aanpassingen in maakt. Maar leveren deze handelingen voldoende menselijke creativiteit op? Duidelijkheid hierover laat nog op zich wachten, omdat dergelijke vraagstukken in rechterlijke uitspraken moeten worden uitgelegd.

In de VS is in een aantal zaken het auteursrecht voor een met AI vervaardigde afbeelding afgewezen, omdat menselijke creativiteit bij dergelijke werken ontbreekt. In China en Zuid-Korea is het auteursrecht op met AI vervaardigde afbeeldingen en films juist wél erkend. Dit werd beargumenteerd met het feit dat er uitgebreide menselijke instructies waren voor de afbeeldingen, die voldoende blijk geven van menselijke creativiteit. Voor beide benaderingen valt wat te zeggen.

Waarschijnlijk is het onbewerkte resultaat van AI niet beschermd, omdat dit geen blijk geeft van creatieve menselijke keuzes en menselijke arbeid. Dit kan anders zijn als de menselijke betrokkenheid zodanig concreet en gedetailleerd is dat de robot als het ware onder menselijke ‘leiding en toezicht’ iets genereert, waardoor er wél sprake kan zijn van menselijke creativiteit. De gebruiker van AI kan door een nabewerking van de output blijk geven van menselijke keuzes en arbeid. Je kan dan stellen dat er sprake is van een creatieve keuze: weliswaar wordt iets gecreëerd op basis van AI, maar de student kiest de input van de data en maakt vervolgens een selectie van de AI-output. In dat geval is het wellicht mogelijk om bescherming te hebben van het auteursrecht op de output van AI.

Conclusie
Een risico van het gebruik van AI is dat het mogelijk auteursrechtelijke inbreuk met zich meebrengt. De kans is groot dat de gegenereerde output (on)bedoeld elementen overneemt van een beschermd werk. Voor bescherming door het auteursrecht is menselijke creativiteit en arbeid vereist. AI-output, zonder menselijke inbreng, voldoet waarschijnlijk niet aan dit vereiste en zal dan ook hoogstwaarschijnlijk niet beschermd worden. Echter, wanneer een gebruiker gedetailleerde ‘prompts’ invoert of aanzienlijk de AI-output bewerkt, is het wellicht mogelijk dat er voldoende creatieve keuzes zijn gemaakt. Dan kan de output mogelijk auteursrechtelijke bescherming genieten. Het zal in de toekomst – naarmate de AI-tool steeds ‘intelligenter wordt – moeilijker worden om de ontlening aan een werk te bewijzen. Het is daarom verstandig om voorzichtig om te gaan met het gebruik van onder andere ChatGPT bij het schrijven van je scriptie.

---------------------------

Rechtswinkel Nijmegen-Oost is te bezoeken aan de Daalsehof 2, (maandag en woensdag, wijkcentrum Daalsehof in Nijmegen-Oost) en op zaterdag in de Ark van Oost (Cipresstraat 154). De medewerkers ontvangen u graag voor gratis juridisch advies op maat. Omdat elke situatie anders is, spelen persoonlijke omstandigheden een belangrijke rol. De medewerkers van de Rechtswinkel kijken graag met u mee naar uw situatie en mogelijkheden. Heeft u vragen over dit onderwerp of loopt u tegen een ander probleem aan? Wij voorzien u gratis van advies. De Rechtswinkel werkt met vrije inloopspreekuren waardoor u zonder afspraak kunt binnenlopen.

---------------------------
Heeft u zelf een onderwerp dat u graag terugziet in één van onze artikelen? Schroom dan niet om dit te laten weten. Meer lezen over juridische adviezen van rechtswinkel Nijmegen-Oost? Klik hier voor de vorige artikelen. Rechtswinkel Nijmegen-Oost is ook te volgen via Facebook, LinkedIn of Instagram.

Voor een goed beeld van de gang van zaken op ons spreekuur, kunt u ook een videoreportage van Nieuws uit Nijmegen over onze Rechtswinkel bekijken:

---

Dit bericht delen: