Tentoonstelling: 'De razzia van 17 november 1942'

196 Joden uit Nijmegen gedeporteerd. Tentoonstelling in het Huis van de Nijmeegse geschiedenis 14 oktober t/m 11 december 2022

In de nacht van 17 op 18 november 1942 vond in Nijmegen een grote razzia plaats. 196 Joodse inwoners werden daarbij opgepakt en per trein naar doorgangskamp Westerbork getransporteerd, om van daaruit vrijwel direct op transport te worden gesteld naar Auschwitz en andere vernietigingskampen.

Slechts 4 van hen overleefden het. De persoonlijke eigendommen van de Joodse families werden geconfisqueerd, hun woningen verbeurd verklaard en leeggeroofd.

Uiteindelijk betekenden de razzia’s de totale ondergang van bijna het hele Joodse bevolkingsdeel van de stad. Na 10 april 1943 woonden er in Nijmegen geen Joden meer, behalve zij die ondergedoken waren.

Op 17 november 2022 is het exact 80 jaar geleden dat de grote razzia plaatsvond, een reden om hier uitgebreid bij stil te staan. Het schokkende verhaal van de razzia wordt in de expositie in al zijn facetten verteld. Dramatische feiten en gebeurtenissen worden getoond, foto’s en persoonlijke verhalen van slachtoffers worden in beeld gebracht. Dit alles wordt onderbouwd met persoonlijke brieven en andere documenten.

De tentoonstelling bestaat uit drie afdelingen:
1. Het leven van de Joodse burgers in Nijmegen
2. De razzia van 17 november beschreven en in beeld gebracht
3. De gevolgen van het opgelegde isolement en de razzia voor de Joodse inwoners van Nijmegen

Door strikte maatregelen en verordeningen werden de Joden sinds 1941 steeds meer in het nauw gedreven en geïsoleerd van de rest van de samenleving.

In navolging van nazi-Duitsland moesten Joden volledig uit het stadsbeeld verdwijnen. Met harde hand werden de Joodse burgers in Nijmegen in fysieke en psychologische afzondering gedwongen. Joodse kinderen konden alleen naar Joodse scholen. In de stad werden borden ‘Voor Joden verboden’ geplaatst.

Tientallen borden met de tekst ‘Voor Joden verboden’ moesten zichtbaar opgehangen worden. Zo ook in Nijmegen. Meerdere borden zijn om principiële redenen door instellingen en omwonenden geweigerd. Ook zijn er borden anoniem verwijderd. Vanaf juni 1941 werd het Joden verboden te verblijven in parken, cafés, restaurants, hotels, pensions, bioscopen, schouwburgen, sportvelden, zwembaden en badhuizen.

Er werd een aanmeldingsplicht ingesteld in combinatie met het verplicht dragen van een gele, zespuntige Davidster op de kleding. Het werd Joden verboden op bezoek te gaan bij niet-Joden en bezoek te ontvangen van niet-Joden. Joden moesten hun fietsen en radio’s inleveren; ze mochten geen gebruik meer maken van het openbaar vervoer. Navrant is ook het voor Joden ingestelde verbod om vóór 16 uur boodschappen te doen, waardoor er voor hen bij de kruidenier weinig levensmiddelen overbleven. Ook was het Joden verboden om ‘s avonds na 20 uur buiten te zijn. Ook in economisch opzicht werden Joden buiten de samenleving geplaatst. Zij werden werkloos gemaakt door systematische ontslagen: geen werk meer bij publieke diensten en in het onderwijs. Ze mochten geen vrij beroep meer uitoefenen; Joodse winkels en bedrijven werden stelselmatig gesloten.

De razzia van 17 november betekende voor de Joden in Nijmegen een grote stap op weg naar de vernietiging. De expositie geeft een helder en indringend beeld van deze inktzwarte pagina in de geschiedenis van Nijmegen.

Voor meer informatie:

Frank Eliëns
f.eliëns@nijmegen.nl
tel. 0646265790

---

Dit bericht delen: