Thema ''Opvang Indische vluchtelingen' bij Pelita's Literaire Salon

‘Gelderse huizen van aankomst’
Pelita’s Indische Literaire Salon. Zondag 27 maart, Oud Burgeren Gasthuis, Prof. Cornelissenstraat 2 in Nijmegen. Aanvang 13:00 uur, Entree 5 euro. Aanmelding verplicht via steunpuntnijmegen@pelita.nl. Na afloop mogelijkheid tot aanschaf en signeren van boeken.
Luister ook naar de Indische Podcast op Spotify.

Hierna staan reeds vast: zondag 24 april: Lidy Nicolasen; zondag 29 mei: Otto de Kat; zondag 26 juni: Remco Raben; zondag 29 november: Dido Michielsen

Met: Laura de Jong ‘Gelderse huizen van aankomst’ over de contractpensions in Gelderland jaren vijftig. En: Ineke van der Wal ‘De tempel met de chrysanten’ over een gijzelingsdrama in Tokio, 1944.

Actueler dan ooit, het probleem van de opvang van vluchtelingen. Dat blijkt van alle tijden

Meer dan driehonderdduizend Indische Nederlanders vertrokken tussen 1945 en 1965 naar Nederland. Dit waren zowel personen van Nederlandse afkomst als van gemengde Aziatisch-Europese afkomst (‘Indo’s’). Met name Indo’s waren in Nederland aangewezen op overheidssteun. Zij hadden geen netwerk van bedrijf of familie om op terug te vallen. Velen waren zelfs nog nooit in Nederland geweest. Voor de Nederlandse overheid vormde de huisvesting van de Indische Nederlanders een moeilijk vraagstuk. Voor de eerste generatie Indische Nederlanders zal de herinnering aan hun ontvangst in Nederland altijd verbonden zijn aan hun huizen van aankomst: de contractpensions en hun vriendelijke, onverschillige of opportunistische eigenaren, opvangkampen die herinnerden aan Japanse kampen, landhuizen, sanatoria en kastelen. 

Na de Tweede Wereldoorlog moest een groot aantal slachtoffers van de Japanse bezetting en de Bersiap uit Indië worden geëvacueerd. De evacuatie-operatie kwam zeer traag op gang, mede door de revolutionaire omwentelingen en de voortdurende onderschatting van de situatie door het Nederlandse bestuur. De koloniale verhoudingen waren bovendien hevig verstoord en er kwamen veel meer Indo’s naar Nederland dan verwacht. Uiteindelijk arriveerden tussen 1945 en 1949 honderdduizend Indische Nederlanders in Nederland. Veel van hen verwachtten te zullen terugkeren na een periode van recuperatie, maar dit uitzicht bleek voor de meesten een illusie. Ook Gelderland nam haar verantwoordelijkheid, zij het met aarzeling. 

Een voorbeeld. De rol van Gelderse bedrijven en hun terughoudendheid in de opvang van de Indische repatrianten werd bekritiseerd in een brief van de fabriekseigenaar S.W.N. Arntz aan de gemeente Nijmegen in januari 1958. ‘Intussen zou ik ook eens gaarne vernemen of de diverse ondernemingen in Indonesië in de laatste 20 of 25 jaar geen belangrijke winst genoten hebben, zo ja wat doen deze voor de vluchtelingen?’ schreef ene Arntz. ‘Tijdens de crisis en in oorlogstijd hebben wij ook enorme bedragen bijgedragen ondanks dat de fabrieken stilgelegd waren en in 1945 platgebombardeerd.’ Arntz suggereert vervolgens de hotels Spijker, Valmonte en Mariënboom in en rond Nijmegen als mogelijke contractpensions. De gemeente beantwoordt Arntz’ vraag niet, maar Mariënboom en Spijker zijn volgens de bronnen later inderdaad als contractpension gaan functioneren. De helft van de repatrianten die naar Nederland kwamen, vond onderdak in een contractpension. Van deze 18.500 personen werd ruim twintig procent opgevangen in een Gelders pension. 

Afbeelding: Een deel van de Indische vluchtelingen werd in de jaren vijftig in Paleis het Loo opgevangen. Later zijn voor hen contractpensions gezocht in Nijmegen, Beek en Berg en Dal.

---

Dit bericht delen: