Rechtswinkel Nijmegen-Oost: de wondere wereld van de kabinetsformatie

Nadat op 17 maart 2021 de Tweede Kamerverkiezingen hadden plaatsgevonden, begon op 18 maart 2021 de kabinetsformatie. Het doel van deze formatie is dat een nieuw kabinet wordt gevormd. Het kabinet bestaat uit alle ministers en staatssecretarissen op een bepaald moment. De Grondwet bevat bijna geen regels over de kabinetsformatie. De procedure is vooral gebaseerd op gewoontes en kan per formatie verschillen. In het algemeen vindt eerst een verkenning plaats. Daarna volgt de informatiefase, die wordt afgesloten met een coalitieakkoord. Daaropvolgend vangt de formatiefase aan, waarna de nieuwe ministers en staatssecretarissen worden benoemd en beëdigd. In dit artikel komen de verschillende fasen aan bod. Tenslotte wordt de huidige stand van zaken besproken.

Verkenningsfase

De dag na de verkiezingen spreekt de voorzitter van de Tweede Kamer met de beoogde fractievoorzitters. Een fractievoorzitter is de leider van een groep Kamerleden van dezelfde partij. Zo is Sigrid Kaag fractievoorzitter van D66 en Geert Wilders van de PVV. Alle fractievoorzitters wijzen gezamenlijk een of meerdere verkenners aan. Zij voeren verkennende gesprekken met alle fractievoorzitters over een mogelijke coalitie. De coalitie bestaat uit partijen in de Tweede Kamer die het kabinet steunen. Van het demissionaire kabinet-Rutte III bestaat de coalitie bijvoorbeeld uit VVD, D66, CDA en ChristenUnie. Er wordt geprobeerd een coalitie te vormen die de meerderheid van de zetels in de Tweede Kamer heeft, zodat het kabinet goed kan functioneren. De verkenners brengen na deze gesprekken verslag uit aan de Tweede Kamer, die vervolgens debatteert over dat verslag en de verkiezingsuitslag.

Informatiefase

De Tweede Kamer benoemt in dat debat een informateur om de mogelijkheden voor een coalitie en een kabinet verder te onderzoeken. Hij krijgt een opdracht mee van de Tweede Kamer, bijvoorbeeld het onderzoeken van een mogelijke coalitie. Soms lukt het een informateur niet om partijen overeenstemming te laten bereiken over welke partijen een coalitie gaan vormen. Hij geeft zijn opdracht dan terug en er wordt een andere informateur aangesteld. Als uiteindelijk overeenstemming is bereikt, moet onderhandeld worden over een coalitieakkoord. Daarin zijn de hoofdpunten opgenomen van het beleid dat de komende kabinetsperiode gevoerd gaat worden. De Tweede Kamerfracties die een coalitie gaan vormen, moeten instemmen met het coalitieakkoord. Daarna schrijft de informateur zijn eindverslag.

Formatie

Nadat de informatieopdracht is afgerond, benoemt de Tweede Kamer een formateur. Meestal is dat de toekomstig minister-president. Hij voert het overleg over de samenstelling van zijn kabinet. Bij elke functie in het kabinet moet een persoon worden gezocht. Wanneer dat is gebeurd, wordt het eindverslag van de formateur vastgesteld en verklaren de beoogde leden van het nieuwe kabinet dat zij gebonden zijn aan het coalitieakkoord. Daarna worden de leden van het nieuwe kabinet benoemd en beëdigd door de Koning.

Huidige situatie

Vlak na de Tweede Kamerverkiezingen werden Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren aangesteld als verkenners. Toen Kajsa Ollongren de notities van de verkenningsgesprekken per ongeluk toonde aan een camera, leidde dat tot een heuse rel en een pittig debat in de Tweede Kamer. Vooral de zinsnede ‘Omtzigt functie elders’ had de nodige commotie tot gevolg. Ook omdat Mark Rutte onterecht ontkende dat hij daar iets mee te maken had. Tamara van Ark en Wouter Koolmees werden aangesteld als nieuwe verkenners, maar ook zij legden hun taak snel neer. Nu is Herman Tjeenk Willink aangesteld als informateur. Hij moet bekijken welke partijen een coalitie kunnen vormen en proberen het vertrouwen tussen partijen te herstellen. De informatiefase neemt veel tijd in beslag doordat het vertrouwen in Mark Rutte bij veel partijen weg is. Daarnaast zit een groot aantal partijen in de Tweede Kamer. Een meerderheid creëren is daardoor een hele opgave.

Conclusie

Doordat verkenner Kajsa Ollongren vertrouwelijke informatie lekte, heeft de kabinetsformatie van 2021 een onrustige start gekend. Na de rumoerige verkenningsfase, bevindt de kabinetsformatie zich op dit moment in de informatiefase. Deze fase duurt doorgaans lang. Als de werkzaamheden van de informateur zijn afgerond, moet de Tweede Kamer een formateur, de toekomstig minister-president, aanwijzen. Afwachten is of dit Mark Rutte wordt. In ieder geval kan gezegd worden dat het een ingewikkeld en langdurig proces is, die kabinetsformatie.

Omdat elke situatie anders is, spelen persoonlijke omstandigheden een belangrijke rol. De medewerkers van de Rechtswinkel kijken graag met u mee naar uw situatie en mogelijkheden. Heeft u vragen over dit onderwerp of loopt u tegen dit probleem aan? Wij voorzien u gratis van advies. Vanwege het coronavirus houden wij geen spreekuren, maar wij helpen u graag per e-mail. Ook voor andere juridische problemen kunt u bij ons terecht. U kunt hiervoor mailen naar algemeen@rechtswinkelnijmegen.nl. Heeft u zelf een onderwerp dat u graag terugziet in één van onze artikelen? Schroom dan niet om dit aan ons te laten weten.

Meer lezen over juridische adviezen van rechtswinkel Nijmegen-Oost? Klik hier voor het vorige artikel. Rechtswinkel Nijmegen-Oost is ook te volgen via Facebook of LinkedIn.

---

Dit bericht delen: